Autor: dr Lech Kaczmarek, Wydział Biologii UAM w Poznaniu
Celem monitoringu hydrometeorologicznego, prowadzonego przez Wielkopolski Park Narodowy przy wsparciu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, jest rejestracja składowych obiegu wody w przyrodzie w ujęciu czasowym i przestrzennym. Obserwacje i rejestracje pozwalają na ocenę warunków dostawy wód z opadów oraz zależności stanów wód powierzchniowych i podziemnych. Badania parametrów fizycznochemicznych oraz zawartości związków chemicznych są podstawą oceny jakości wód podziemnych.
Monitoring hydrometeorologiczny jest realizowany za pomocą przeróżnych środków technicznych, procedur i analiz w punktach obserwacyjno-rejestracyjnych, których rozmieszczenie można zobaczyć w geoportalu.
Monitoring meteorologiczny
Jednym z kluczowych aspektów monitoringu środowiska przyrodniczego WPN jest monitoring meteorologiczny. Regularne pomiary wysokości opadów atmosferycznych rozpoczęto w roku 1991. Od tego czasu systematycznie zwiększa się zakres obserwacji i pomiarów meteorologicznych. Od roku 2000 pomiary prowadzone są w sposób automatyczny.
Przyrządy pomiarowe zostały zlokalizowane na śródleśnej polanie, na terenie ogrodzonym Stacji Ekologicznej w Jeziorach (zdjęcie po prawej) z wyjątkiem wiatromierza, który umieszczono na dziesięciometrowym maszcie w terenie otwartym, 500 m od budynków Stacji (zdjęcie po lewej).
Pomiary stałe obejmują: wielkość opadu atmosferycznego, temperaturę i wilgotność powietrza, ciśnienie atmosferyczne oraz kierunek i prędkość wiatru. Wyniki są opracowywane w standaryzowany sposób, w zestawieniach miesięcznych.
Pomiary poziomu lustra wód powierzchniowych
Badania wahań poziomu lustra wody jezior Wielkopolskiego Parku Narodowego prowadzone są od roku 2002, kiedy to zainstalowano w Jeziorze Góreckim automatyczny czujnik do rejestracji wahań poziomu wody z częstotliwością raz na dobę. Pomiar ten jest realizowany do dnia dzisiejszego.
W roku 2006 rozszerzono badania dynamiki poziomu wód jeziornych i utworzono sieć punktów pomiarowych obejmując nią większość jezior Parku, kilka śródleśnych oczek wodnych, a także lokalne cieki (Samica Stęszewska i Trzebawka). Badania realizowano do roku 2008.
Od roku 2012 badania monitoringowe wahań poziomu wody prowadzone są do dnia dzisiejszego. Zwiększono ilość monitorowanych jezior, ale z czasem stopniowo zrezygnowano z pomiaru poziomu wody w lokalnych ciekach, z uwagi na montaż sieci zastawek, którymi reguluje się poziom wody. Badania obejmują 10 jezior oraz 3 zbiorniki niejeziorne.
Monitorowane zbiorniki wodne znajdują się w trzech rynnach podlodowcowych przecinających obszar Parku. Wyjątek stanowi zbiornik powyrobiskowy na Osowej Górze, stanowiącej najwyższe wzniesienie w południowym sąsiedztwie Poznania. W każdej rynnie monitorowane są zróżnicowane typy jezior:
– przepływowe (rynna witobelsko-dymaczewska),
– bezodpływowe (rynna górecko-budzyńska),
– bezodpływowe i odpływowe (rynna jarosławiecka).
W poszczególnych rynnach zróżnicowane jest również zagospodarowanie i pokrycie terenu zlewni jezior, co pozwala na wskazanie licznych czynników determinujących zmiany poziomu wody w monitorowanych jeziorach. W każdym punkcie pomiar dokonywany jest manualnie raz w miesiącu za pomocą niwelatora, względem wkopanych w podłoże reperów.
Monitoring ilościowy i jakościowy wód podziemnych
Badania wód podziemnych WPN realizowane są od 2015 roku jako lokalny monitoring osłonowy obszarów prawnie chronionych w zakresie stanu jakościowego (analizy hydrochemiczne) oraz ilościowego (pomiary poziomu wód). Programem objęte są trzy poziomy wodonośne: gruntowy, międzyglinowy i – położony najniżej – Wielkopolskiej Doliny Kopalnej w 26 punktach pomiarowych – tzw. piezometrach.
Jakość wód jest badana dwa lub trzy razy w roku. Próbki wody są pobierane ze wszystkich piezometrów i poddane analizom w certyfikowanym laboratorium chemicznym.
System monitoringowy jest zaopatrzony w rejestratory poziomu i temperatury wody. Wyniki automatycznych pomiarów są weryfikowane przez regularne pomiary manualne.
Uzyskane wyniki służą bieżącej kontroli jakościowych i ilościowych parametrów wód podziemnych. Wieloletnie serie obserwacyjne posłużą określaniu tendencji zmian w jakości i zasobach wód podziemnych oraz ich wpływu na siedliska Parku.